Przyczyny katastrof budowlanych – na co zwracać uwagę?

Przepisy w prawie budowlanym mają jedną podstawową zasadę — stoją na straży bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, chroniąc życie lokatorów. Tak jest w teorii. W praktyce niestety często dochodzi do sytuacji, kiedy zostają one naruszone. A potem dochodzi do tragedii, kiedy cała budowla zawala się, pochłaniając w swoich zgliszczach to, co najcenniejsze — życie. Nierzadko przyczyną takich katastrof są również nieszczęśliwe wypadki, jak np. pożary, wstrząsy sejsmiczne, powodzie czy wybuch gazu — jak to miało miejsce niedawno w Katowicach. Kto ponosi odpowiedzialność za katastrofę budowlaną?, Jak odpowiednio zareagować, kiedy wydarzy się tragedia? To najczęstsze z zadawanych pytań, zwłaszcza po ostatnich wydarzeniach, jakie rozegrały się w Turcji.

Jesienią ubiegłego roku, a dokładniej 16 listopada polski rząd opublikował projekt nowelizacji ustawy o prawie budowlanym. Wprowadza ona 4 zmiany:

• Elektroniczny Dziennik Budowy (system EDB) — dzięki formie elektronicznej będzie można wystąpić z wnioskiem o wydanie dziennika budowy oraz jego składanie wraz z wnioskiem o pozwolenie na używanie inwestorzy zrealizują 100% online w systemie. Pozwoli także na dokładne i skrupulatne zarządzanie systemem budowy w trybie online.
• Książka obiegu budowlanego w formie elektronicznej — właściciel lub zarządca budowy będzie mógł z niej korzystać od 2030 roku. Wtedy książka będzie miała formę aplikacji, gdzie będą umieszczane najważniejsze informacje o obiekcie budowlanym, jego zarządcach i właścicielach. Zawierać także będzie ekspertyzy i opinie techniczne dotyczące budowanego obiektu, a także informacje o przeprowadzonych kontrolach. Znajdą się w niej również decyzje, postanowienia, zaświadczenia i inne dokumenty wydane przez organy administracji publicznej, dotyczących obiektu budowlanego.
• Elektroniczny Centralny Rejestr osób posiadających Uprawnienia Budowlane (system e-CRUB) — nowe oprogramowanie, które zastąpi dotychczasowy Centralny Rejestr osób posiadających Uprawnienia Budowlane oraz rejestr osób ukaranych z tytułu odpowiedzialności zawodowej w budownictwie. W przejrzysty sposób pozwoli inwestorom zatrudniającym inżyniera czy projektanta szybko sprawdzić jego kwalifikacje i uprawniania. To samo od systemu otrzymuje urzędnik weryfikujący dane tych osób bez potrzeby wglądu w dokumenty papierowe. Dzięki rejestrowi e-CRUB osoby pracujące w branży budowlanej zdające egzamin w jednej z izb będą mogły szybciej korzystać ze swoich uprawnień. Decyzja o wpisie do rejestru zostanie zautomatyzowana.
• Portal e-Budownictwo — aplikacja powstała w dobie pandemii Covid-19. Jej głównym zadaniem jako rozszerzonej aplikacji będzie przyjmowanie wniosków w procesie budowlanym, a także będzie zawierać m.in. interaktywny przewodnik analizujący potrzeby i prowadzący użytkownika „za rękę” do konkretnej usługi lub wniosku.

W ubiegłym tygodniu świat obiegły dramatyczne relacje z trzęsień ziemi w Turcji i Syrii. Jeżeli chodzi o samą Turcję, wszystkich zszokowały zdjęcia i nagrania, na których nowoczesne budynki zawalają się w zawrotnym tempie, a te starsze z kolei przetrwały katastrofę. Natychmiast pojawiły się wątpliwości, jak to się stało, zważywszy na to, że w 2018 roku władze w Ankarze wprowadziły nowelizację, która zaostrzyła przepisy dot. prawa budowlanego na terenie Turcji, w celu zapobiegnięcia tego typu tragediom. Kierowano się również położeniem kraju w regionie wysoko sejsmicznym, na styku płyt tektonicznych — każda z nich co roku przesuwa się o kilka centymetrów. Albo się od siebie odsuwają, albo ocierają, albo napierają na siebie. Wtedy porusza się położony na nich kontynent i dochodzi do silnych trzęsień ziemi.

Niestety, tureckie władze wprowadziły okresowe „amnestie budowlane”, co uważa się jako 2 główną przyczynę tragedii. Owa amnestia była prawnym zwolnieniem z obowiązku uiszczenia opłat w przypadku konstrukcji budowanych bez wymaganych certyfikatów bezpieczeństwa. Ludzie, którzy całej sprawie byli przeciwni ostrzegali, iż prędzej czy później będzie to miało katastrofalne skutki i w połączeniu z siłami natury doprowadzi do tragedii. Mieli rację, jednak ich apele pozostały bez odpowiedzi. Rozpoczęte w ostatnim czasie śledztwo wykazało, iż blisko 75 000 budynków dotkniętych trzęsieniem ziemi, było objętych wspomnianą amnestią, a w samym 2018 roku kiedy została ona wprowadzona, ok. 13 milionów budynków zostało postawionych z obejściem lub naruszeniem przepisów prawa.

Przyczyn katastrof budowlanych jest kilka. Pierwszą są błędy przy projektowaniu, które mają związek z niewłaściwie przyjętym modelem pracy przy konstrukcji, niedostatecznej nośności lub ryso odporności. Dodatkowo przyczyną nieszczęść i wypadków na budowie mogą być wadliwie zaprojektowane połączenia albo wentylacja i izolacja powodująca korozję (proces niszczenia materiałów). Również nieprawidłowe wykonanie projektu adaptacji oraz niepełne uwzględnienie strat sprężenia to również czynniki, które mogą przyczynić się do katastrofy budowlanej.

Kolejną z przyczyn mogą być błędy na etapie wykonawczym — w większości przypadków są one konsekwencją realizacji budowy, która nie jest zgodna z dokumentacją techniczną, źle dobranych i zastosowanych materiałów. Ważne są również odpowiednie warunki transportu i przechowywania takich materiałów. Na zwiększenie ryzyka zaistnienia katastrofy w tej fazie projektu mogą mieć wpływ także niewłaściwa technika budowy i zła jakość realizacji prac na budowie.

Istotną rolę przy pracach budowlanych odgrywają nieodpowiednie warunki eksploatacji, w tym zbyt duże obciążenie obiektu, przeróbki niezgodne z zasadami budowlanymi oraz wadliwe utrzymanie, konserwacja czy nawet remont elewacji i danego budynku. Troska o minimalizowanie wystąpienia katastrofy budowlanej obejmuje wszystkie etapy budowy i późniejsze funkcjonowanie danej nieruchomości.

Przychodzą jednak i takie momenty, na które nie mamy wpływu: wybuch gazu, zwarcie instalacji elektrycznej prowadzące do pożaru. Oczywiście są też siły natury, tak jak wspomniane w tekście trzęsienia ziemi, osuwiska, powódź. Z siłami natury ciężko jest się mierzyć, ale kiedy przyjdzie się z nimi zmierzyć warto wcześniej przy budowie na danym regionie geograficznym ocenić możliwość wystąpienia zjawisk atmosferycznych i uwzględnić je przy projekcie budowli, jaka ma powstać na tym terenie.

Na początku mojego tekstu zadałem pytanie: jak zareagować w momencie wystąpienia katastrofy budowlanej? W prawie budowlanym mówi o tym artykuł 75 — Obowiązki kierownika budowy w razie katastrofy budowlanej:

1. W razie katastrofy budowlanej w budowanym, rozbieranym lub użytkowanym obiekcie budowlanym, kierownik budowy (robót), właściciel, zarządca lub użytkownik jest obowiązany:

1)zorganizować doraźną pomoc poszkodowanym i przeciwdziałać rozszerzaniu się skutków katastrofy;

2)zabezpieczyć miejsce katastrofy przed zmianami uniemożliwiającymi prowadzenie postępowania, o którym mowa w art. 74 o właściwości organu w sprawie prowadzenia postępowania wyjaśniającego w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej;

3)niezwłocznie zawiadomić o katastrofie:

a) organ nadzoru budowlanego,

b) właściwego miejscowo prokuratora i Policję,

c) inwestora, inspektora nadzoru inwestorskiego i projektanta obiektu budowlanego, jeżeli katastrofa nastąpiła w trakcie budowy,

d) inne organy lub jednostki organizacyjne zainteresowane przyczynami, lub skutkami katastrofy z mocy szczególnych przepisów.

2. Przepisu ust. 1 pkt 2 nie stosuje się do czynności mających na celu ratowanie życia lub zabezpieczenie przed rozszerzaniem się skutków katastrofy. W tych przypadkach należy szczegółowo opisać stan po katastrofie oraz zmiany w nim wprowadzone, z oznaczeniem miejsc ich wprowadzenia na szkicach i, w miarę możliwości, na fotografiach.

Katastrofom budowlanym można zapobiec już we wczesnym etapie budowy. Wystarczy tylko ściśle trzymać się projektu i na bieżąco korygować wszystkie występujące błędy. Wtedy będziemy mieć pewność, że życiu pracowników budowy, a także przyszłym jego użytkownikom nie zagraża żadne niebezpieczeństwo.

Treści zamieszczone na blogu ImmoBooking mają charakter wyłącznie informacyjny lub reklamowy i nie stanowią porady  prawnej, inwestycyjnej lub podatkowej. Informacje zawarte na blogu mogą nie uwzględniać wszystkich aspektów istotnych dla danego zagadnienia oraz mogą wyrażać indywidualną opinię właściciela serwisu. Jednocześnie informujemy, że materiały zamieszczone w serwisie stanowią utwory w rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.